Farklı kotlar arasında daha dik bir açıyla yada düşey bir geçiş isteniyorsa , bu amacı gerçekleştirecek bir yapı gerekir, iki farklı kotta zemin düzeyi arasında düşey yada düşeye yakın geçişi sağlayan yapıya istinat duvarı adı verilir.
Uygulamada kullanılan istinat duvarı türleri,
a) Ağırlık istinat duvarları
b) Yan ağırlık istinat duvarları
c) Prefabrike (kutu) istinat duvarları
d) Betonarme istinat duvarları
Ağırlık istinat duvarları : Genellikle taş yada donatışız betondan yapılır. Bu tür istinat duvarlarında Pa aktif zemin basıncına karşı koyabilecek tek unsur duvarın (W) ağırlığıdır. Duvar yüksekliği artınca Pa aktif basıncıda artacağından W ağırlığı da artırılmalıdır, bu ise büyük bir kesit ve malzeme kullanılmasına sebep olacağından ağırlık istinat duvarlarının yüksekliği 4-4.5 m. geçmemelidir.
Yan ağırlık istinat duvarları : Genel olarak bir ağırlık istinat duvarıdır. Malzeme (beton) miktarını azaltmak amacıyla, az ölçüde çelik donatı kullanılır. 4.5<h<6m için uygundurlar. Bu yapılarda bir miktar çekme gerilmesi olmasına izin verilir, ve çekme bölgesine bir miktar donatı konulur, böylece betondan biraz ekonomi temin edilir
Prefabrike (kutu) istinat duvarları : Prefabrik betonarme , metal veya ahşap elemanlarından imal edilirler. Bu tür istinat duvarları imal edilen elemanın yardımıyla duvar ön yüzünde oluşturulan hücrelerin içine doldurulan stabilize zemin kütlesiyle Pa aktif basıncına karşı direnç sağlarlar.
Bu tür istinat duvarları inşa hızları sebebi ile büyük bir avantaja sahiptirler. Maliyet ağırlık duvarlarına göre %40 kadar ucuzdur
Betonarme İstinat Duvarları
Betonarme İstinat Duvarları tipleri
Betonarme istinat duvarlarının, arsa sınırları, temel ve dolgu zemini özellikleri, H duvar yüksekliği gibi faktörlere bağlı olarak bahis konusu olabilecek tipleri çeşitli şekilde gruplandırılabilir. Mesela H duvar yüksekliğine bağlı olarak betonarme istinat duvarları
a) Konsol (nervürsüz) istinat duvarları
b) Nervürlü (payandalı) istinat duvarları
şeklinde iki gruba ayrılabilir. Bu gruplar da kendi aralarında tekrar alt gruplara ayrılabilirler. Nervürsüz istinat duvarlarının en çok kullanılan formu şekilde de gösterilmiştir
Betonarme istinat duvarlarında ön boyutlandırma
Betonarme istinat duvarlarının projelendirilmesine başlamak için istenilen tipi belirleyecek ön boyutlara ihtiyaç vardır. Buna ön projelendirme denir. Tecrübelere göre belirlenmiş olan bu ön boyutları hesap dahilinde yapılacak tahkiklere göre değişip esas boyutlara ulaşmak için kullanılır.
Konsol (Nervürsüz) istinat duvarlarında on boyutlandırma konsol istinat duvarları yüksekliği 6 ile 8 m. arasındaki yapılar için uygundur. Nervürsüz istinat duvarlarında perde,genişliği yukardan aşağıya doğru değişen bir konsol kiriş gibidir. En üstte perde plağı kalınlığı, yüksekliği en fazla 3 m kadar olan duvarlarda en az 20 cm. olmalıdır. Duvarın H yüksekliği arttıkça en üstte minimum
perde kalınlığı için 20(cm)+(H-3).3 bağlantısı verilebilir. Payandalı (Nervürlü) istinat duvarlarında ön boyutlandırma nervürlü bir istinat duvarının boyutları şekil 3.6 da gösterilmiştir. Konsol üst kısmının kalınlığı 20-30 cm olmalıdır. Nervür kalınlıkları 20 cm den az olmamalıdır. Nervür aralıkları 0.30-0.60H civarında olur. Fakat en ekonomik mesafe yüksekliğin yarısı veya üçte biri olmaktadır. Nervürlü istinat duvarları yüksekliği 8 m. den fazla yapılar için daha ekonomik ve uygundur. Taban plağının genişliği 0.4-0.7H civarında olur. İstinat duvarının yüksekliğinin fazla olması halinde, nervür üzerinde yüksekliğin yarısı civarında bir yatay hafifletme plağı yapılır
İstinat Duvarlarında Hesap Sırası
1) Genel bilgiler toplanır, zemin incelenir, ek yük durumu belirlenir ve bunlara bağlı olarak istinat duvarının türü seçilir.
2) İstinat duvarının ön boyutlandırılması yapılır. Konumuz betonarme olduğundan dolayı yukarıdaki ön boyutlandırma da betonarme istinat duvarları ele alınmıştır.
3) Zemin itkisi hesaplanır.
4) İstinat duvarının denetimleri hesaplanır,
a) Kayma tahkiki,
b) devrilme tahkiki,
c) Taban basıncının zemin emniyet gerilmesinden büyük olmaması durumu
d) Zemin göçmesi veya kaymasının tahkiki,
Tahkikler birer birer yapılarak istinat duvarı denetimleri hesaplanır.
5) 4. aşmada sıralanan denetimler ekonomiklik koşulunda, dikkate alacak şekilde sağlıyorsa duvarın kritik kesitlerindeki kesit etkileri belirlenerek bunlar yardımıyla gerçekleştirilen betonarme hesap sonuçlarına göre kalıp ve donatı planları çizilir
İstinat Duvarları Yapılırken Dikkat Edilecek Hususlar
İstinat duvarları devamlı olarak dış etkenlere maruzdur. Meyilli veya ön yüzeylerini yağmur ve kar sularının yayılabileceği gibi arkasındaki zemin rutubetini alır. Bu bakımdan duvarların yapımında dış etkenlere dayanıklı kagir malzemeler kullanılmalıdır. İstinat duvarları boyunca tasmanların ve arkasındaki toprağın itme kuvveti aynı olacağından 8-20 m aralıklarla dilatasyon derzleri bırakılmalıdır. İstinat duvarı arkasındaki zeminden gelen suların duvarın temeline sızmadan dışarı akıtabilmesi için duvar kalınlığınca barbakan adı verilen kanallar bırakılır. Barbakanlar duvar yüksekliğine ve arkadaki zemin cinsine göre uygun aralıkta ve öne doğru %2-3 meyilli olarak yapılır. Düzgün olabilmesi için genellikle 10 cm lik büz borular bırakılır. İstinat duvarı taban veya temeli don seviyesi altında sağlam zemine oturtulmalıdır. Taban altını suların oyma ihtimali varsa derinlik artırılmalı ve oyulmasını önleyici kagir dolgu yapılmalıdır. İstinat duvarı kagir yığma olarak inşa edildiğinde üzerine betonarme hatıl veya harpuşta konulmalıdır.
İstinat Duvarlarının İnşa ve Bakımı
Pratikte istinat duvarı boyutları ekseriya tablolardan alınmaktadır. Heyelan problemlerinin çözümünde bu boyutlar alınır, fakat tahkik edilir. Aksi takdirde, duvar, büyük bir ihtimalle yıkılmaya mahkumdur. Etüt yapılıp proje hazırlandıktan sonra sıra projenin tatbikatına gelir Projede verilen derinliğe göre temel kazısı yapılır. Heyelanlar için projelendirilen istinat duvarlarında en mühim husus temelin kayma yüzeyinin altına kadar indirilmesidir. İstinat duvarlarında genel olarak duvar arkası drenajı yapılır. Drenaj, sızıntı ve don basınçlarını önlemek bakımından gereklidir
Duvar arkası drenajı projede gösterilmelidir. Duvar arkası 50 cm kadar filtre kumu ile doldurulur. En alta beton bir oluk yapılır veya büz döşenir. % 1.5-2 boyuna eğim verilir ve uygun bir deşarjla sular dışarı akıtılır. Normal drenaj da olduğu gibi yer yer kontrol bacaları bırakılmalıdır. Kafes duvarlarda altlık betonu oluk gibi yapılarak büz döşenir ve filtre malzemesi ile doldurularak drenaj sağlanmış olur. Betonarme istinat duvarlarında da ağırlık istinat duvarlarında olduğu gibi bir drenaj yapılmalıdır. Her yapı gibi istinat duvarları yapısı da zaman zaman takip ve kontrol edilmelidir.
İstinat Duvarlarının Yıkılması
Genel olarak bir yapının yıkılması iki şekilde olur.
1) Hesap hatası
2) Proje şartlarının değişmesi veya tahakkuk etmemesi